Ε.Ε.: Η Πρόταση Σάντσεθ για ενιαίο κατώτατο μισθό – Προκλήσεις και προοπτικές

Ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ επανέφερε χθες στο προσκήνιο μιλώντας στο Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος στο Άμστερνταμ,  την πρόταση για έναν κοινό κατώτατο μισθό σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, θέτοντας ξανά το ζήτημα της κοινωνικής σύγκλισης μεταξύ των κρατών μελών. Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται σε μια στιγμή που οι διαφορές στα επίπεδα των κατώτατων μισθών είναι ιδιαίτερα μεγάλες, με σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ φτωχότερων και πλουσιότερων κρατών, γεγονός που δημιουργεί προκλήσεις για την οικονομική συνοχή της Ένωσης.

1. Διαφορές μεταξύ κρατών μελών

Όπως δείχνουν τα στοιχεία της Eurostat, υπάρχει μεγάλη διακύμανση στους κατώτατους μισθούς:

• Χαμηλά: Βουλγαρία 551 €, Ουγγαρία 707 €, Ελλάδα 968 €.
• Μεσαία: Πορτογαλία 1.015 €, Ισπανία 1.381 €.
• Υψηλά: Γερμανία 2.161 €, Λουξεμβούργο 2.638 €.

Το χάσμα μεταξύ Λουξεμβούργου και Βουλγαρίας, που ήταν 7 φορές το 2020, μειώθηκε σε 4,8 φορές το 2025. Αυτό δείχνει κάποια σύγκλιση, αλλά τα επίπεδα παραμένουν πολύ διαφορετικά, και το κόστος ζωής διαφέρει σημαντικά μεταξύ των κρατών.

2. Νομοθετικό πλαίσιο

• Η ΕΕ δεν έχει αρμοδιότητα να επιβάλει νόμιμους κατώτατους μισθούς (Συνθήκη για τη Λειτουργία της ΕΕ, άρθρο 153).
• Η Οδηγία 2022/2041 απλώς θέτει πλαίσιο για «επαρκείς» μισθούς όπου ήδη υπάρχει κατώτατος μισθός και προωθεί συλλογικές διαπραγματεύσεις, χωρίς να καθορίζει ένα κοινοτικό επίπεδο.
• Άρα, για να εφαρμοστεί ένας κοινός κατώτατος μισθός, θα χρειαζόταν εναρμονισμένη απόφαση όλων των κρατών μελών, κάτι που είναι πολύ δύσκολο πολιτικά.

3. Οικονομικές προκλήσεις

Ένας κοινοτικός κατώτατος μισθός θα αντιμετώπιζε σημαντικά προβλήματα:

• Διαφορετικό κόστος ζωής: 500 € στη Βουλγαρία δεν ισοδυναμούν με 500 € στη Γερμανία. Ένα κοινό επίπεδο θα μπορούσε είτε να προκαλέσει υπερβολική πίεση σε χαμηλού κόστους χώρες είτε να είναι πολύ χαμηλό για τις πλούσιες.
• Ανεργία και παραοικονομία: Υπερβολικά υψηλός κοινοτικός μισθός σε φτωχότερα κράτη θα μπορούσε να αυξήσει την ανεργία, ειδικά σε μικρές επιχειρήσεις.
• Συναλλαγματικές ανισορροπίες και παραγωγικότητα: Οι χώρες με χαμηλή παραγωγικότητα θα δυσκολεύονταν να αντέξουν υψηλότερους μισθούς χωρίς αύξηση της παραγωγικότητας.

4. Πιθανές προσεγγίσεις

Αν και ένας ενιαίος κατώτατος μισθός φαίνεται δύσκολος, υπάρχουν ρεαλιστικότερες εναλλακτικές:

• Ελάχιστο ποσοστό του μέσου μισθού: Αντί για απόλυτο ποσό, κάθε χώρα να θέτει κατώτατο μισθό ως ποσοστό του εθνικού μέσου μισθού (π.χ. 50-60%). Αυτό ελαχιστοποιεί το κόστος ζωής ως εμπόδιο.
• Σταδιακή σύγκλιση: Οι χώρες με χαμηλούς μισθούς να αυξάνουν σταδιακά τον κατώτατο μισθό προς ένα κοινοτικό όριο αναφοράς.
• Υποστήριξη μέσω ταμείων ΕΕ: Μεταφορές από τον κοινοτικό προϋπολογισμό σε φτωχότερες χώρες για στήριξη των μισθών.

Βέβαια, η πρόταση Σάντσεθ για ένα ενιαίο, πανευρωπαϊκό κατώτατο μισθό είναι προς το παρόν μη ρεαλιστική:

• Νομικά, η ΕΕ δεν μπορεί να το επιβάλει.
• Οικονομικά, οι διαφορές κόστους ζωής και παραγωγικότητας δημιουργούν μεγάλες ανισορροπίες.
• Πολιτικά, η πλήρης συμφωνία των 27 κρατών μελών είναι εξαιρετικά δύσκολη.

Ρεαλιστικότερη προσέγγιση θα ήταν κατώτατος μισθός ως ποσοστό εθνικού μέσου μισθού, σταδιακή σύγκλιση και ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων.