Σύνταξη/Δημογραφικό: Σενάρια ακόμη και για τα 73 έτη

Σύνταξη/Δημογραφικό: Αλλαγές στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης και στις συντάξεις μετά το 2027, εξαιτίας της ραγδαίας επιδείνωσης του δημογραφικού προβλήματος, είναι προ των πυλών. Το Δημογραφικό φέρνει ξανά προτάσεις για παράταση του εργασιακού – ασφαλιστικού βίου, μείωση των ποσοστών αναπλήρωσης και αύξηση των εισφορών.

Σύνταξη: «Ψαλίδα» 475 ευρώ μεταξύ Δημοσίου και ιδιωτικού τομέα

Η μέση ηλικία του πληθυσμού της ΕΕ αυξάνεται διαρκώς και τα κράτη-μέλη αδυνατούν να δαπανούν ολοένα και περισσότερα χρήματα στα συνταξιοδοτικά προγράμματα.
Έτσι, πολλά κράτη της ΕΕ τροποποιούν τα δημόσια συνταξιοδοτικά τους συστήματα, αυξάνοντας για παράδειγμα την ηλικία συνταξιοδότησης – γεγονός που προκαλεί ενίοτε την οργισμένη αντίδραση του κόσμου, όπως στη Γαλλία. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, πηγαίνουν ένα βήμα παραπέρα και από τη Γαλλία, σχεδιάζοντας να ανεβάσουν το ηλικιακό όριο συνταξιοδότησης στα 68.

Οι οικονομολόγοι εκτιμούν πως μέχρι το 2050 θα υπάρχουν στην Ευρώπη λιγότεροι από δύο εργαζόμενοι ανά συνταξιούχο – σήμερα η αντιστοιχία είναι τρεις προς ένας.

Την ίδια στιγμή οι δημόσιες συντάξεις ξεπερνούν ετησίως το 10% του ΑΕΠ σε 17 από τα 27 κράτη-μέλη της Ένωσης, 16 εκ των οποίων βρίσκονται στη Δυτική Ευρώπη. Στην Ιταλία και την Ελλάδα οι συντάξεις κοστίζουν στα δημόσια ταμεία πάνω από το 16% του ΑΕΠ.

Αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης

Έτσι, πολλά κράτη της ΕΕ τροποποιούν τα δημόσια συνταξιοδοτικά τους συστήματα, αυξάνοντας για παράδειγμα την ηλικία συνταξιοδότησης – γεγονός που προκαλεί ενίοτε την οργισμένη αντίδραση του κόσμου, όπως στη Γαλλία. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, πηγαίνουν ένα βήμα παραπέρα και από τη Γαλλία, σχεδιάζοντας να ανεβάσουν το ηλικιακό όριο συνταξιοδότησης στα 68

«Οι Ολλανδοί άλλαξαν και αυτοί προσφάτως το συνταξιοδοτικό τους σύστημα, χωρίς όμως να έχουν ως τώρα τα επιθυμητά αποτελέσματα», δηλώνει στην DW ο Χανς φαν Μέερτεν, καθηγητής ευρωπαϊκού συνταξιοδοτικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. «Στη Γερμανία, το Βέλγιο, αλλά και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, επίσης δεν θεωρώ πως έχουν γίνει οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Τα κράτη αυτά σκάβουν τα ίδια τους τάφους τους».

Ταυτοχρόνως, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να μην αποταμιεύουν χρήματα σε ιδιωτικά ή επαγγελματικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, πέρυσι μόλις το 23% των κατοίκων της ΕΕ συμμετείχε σε κάποιο επαγγελματικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, ενώ μόλις το 19% έχει κάποιο ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν.

Μία άλλη έρευνα της Insurance Europe διαπίστωσε πως το 39% των ερωτηθέντων δεν αποταμιεύει καθόλου για τη συνταξιοδότησή του – ένα ποσοστό που ήταν ακόμη υψηλότερο ανάμεσα στις γυναίκες και τους εργαζομένους άνω των 50 ετών. Πολλοί από όσους αποταμιεύουν πάντως εμφανίζονται απογοητευμένοι με την απόδοση των επενδύσεών τους.

Ήδη η υφιστάμενη νομοθεσία στην Ελλάδα προβλέπει την επανεξέταση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης – από το έτος αυτό – σε συνδυασμό με το προσδόκιμο επιβίωσης στη χώρα μας.

ΔΥΠΑ: Θέσεις εργασίας για ανέργους που ψάχνουν ένσημα για σύνταξη

Το γεγονός αυτό σε συνάρτηση με τις δραματικές επιπτώσεις που επιφέρει το δημογραφικό πρόβλημα στο ασφαλιστικό σύστημα καθιστά αναγκαία τα επιπρόσθετα μέτρα, η λήψη των οποίων τοποθετείται μετά το 2027.

Ήδη μέτρα όπως η αύξηση του γενικού ορίου συνταξιοδότησης, η παράταση του εργασιακού – ασφαλιστικού βίου και η μείωση των ποσοστών αναπλήρωσης κάνουν την εμφάνισή τους στον δημόσιο διάλογο. Οι δηλώσεις αρμόδιων κυβερνητικών παραγόντων αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπάρξουν αλλαγές, τις οποίες – ωστόσο – τοποθετούν μετά το συγκεκριμένο έτος.

Τα μέτρα για το ασφαλιστικό σύστημα επανήλθαν στην επικαιρότητα με την πρόσφατη αναλογιστική μελέτη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, η οποία περιγράφεται στην αντίστοιχη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η έκθεση κατ’ ουσίαν έθεσε επί τάπητος τις δυσοίωνες δημογραφικές εξελίξεις και τις επιπτώσεις τους. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, σε συνδυασμό βέβαια με τις περιορισμένες γεννήσεις και τη γήρανση του πληθυσμού, έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης. Η έκθεση αναφέρει για τη χώρα μας το ενδεχόμενο η θεσμοθετημένη ηλικία συνταξιοδότησης να αυξηθεί στα 67,5 έτη από τα 62 έτη που είναι σήμερα – με 40 έτη ασφάλισης. Στο μεσοδιάστημα και μέχρι το 2030 προτείνεται η αύξηση του σημερινού ορίου του 62ου έτους της ηλικίας με 40 χρόνια ασφάλισης στα 63,5 έτη.

Το 2040 σε κάθε 100 συνταξιούχους θα αναλογούν μόνο 125 ασφαλισμένοι
Ταυτοχρόνως το γενικό όριο ηλικίας, που σήμερα είναι στα 67 έτη, ενδέχεται να φτάσει στα 68,5 έτη το 2030 και τα 72,5 έτη το 2070. Από τις επιπτώσεις του Δημογραφικού δεν μένει ανεπηρέαστο ούτε το ποσό της σύνταξης. Η έκθεση σημειώνει το ενδεχόμενο να μειωθεί το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων, το οποίο ήταν το 2022 στο 76% του εισοδήματος, και να περιορίζεται στο 65% το 2040 και στο 53% το 2070.

Ενδεικτική του μεγέθους του δημογραφικού προβλήματος είναι η αναλογία συνταξιούχων – εργαζομένων, που δείχνει και την «υγεία» ενός ασφαλιστικού συστήματος. Η φυσιολογική – υγιής αναλογία είναι 1 συνταξιούχος προς 4 εργαζομένους.

Σήμερα είναι 1 συνταξιούχος προς 1,66 εργαζομένους και σε 15 χρόνια θα υποχωρήσει στους 1,25 εργαζομένους. Αυτό σημαίνει ότι σήμερα για κάθε 100 συνταξιούχους υπάρχουν 166 ασφαλισμένοι προκειμένου να συντηρήσουν με τις εισφορές τους τις παροχές των συνταξιούχων. Το 2040 σε κάθε 100 συνταξιούχους θα αναλογούν μόνο 125 ασφαλισμένοι για να πληρώνουν τις συντάξεις τους.

Αντιστοίχως, κατά το έτος 2070 κάθε 1 άτομο ηλικίας άνω των 65 ετών θα αντιστοιχεί σε 1 – ίσως και λιγότερο – άτομο σε ηλικία εργασίας, δηλαδή οικονομικά ενεργό.

Οι μελέτες

Το δίλημμα «μέτρα-σοκ ή χρηματοδότηση του συστήματος» με πρόσθετους πόρους ύψους 0,5% του ΑΕΠ είχαν θέσει – από τα προηγούμενα έτη – αναλογιστικές μελέτες ελλήνων καθηγητών ειδικευμένων σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης. Τα μέτρα που ανέφεραν ανέβαζαν – σε βάθος 40 ετών – το όριο συνταξιοδότησης στα 73 έτη, μείωναν τις συντάξεις κατά 30% και εκτίνασσαν τις ασφαλιστικές εισφορές στο 35% (για κύρια και επικουρική σύνταξη).

Οι συγκεκριμένες μελέτες εκτιμούσαν ότι για την κάλυψη των επιπτώσεων του δημογραφικού προβλήματος υπάρχουν δύο εναλλακτικά σενάρια: είτε η χρηματοδότηση του συστήματος με επιπλέον πόρους ύψους 0,5% του ΑΕΠ είτε η εφαρμογή εφιαλτικών μέτρων όπως η μείωση των συντάξεων κατά 30%, η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στα 73 έτη έως το 2070, η αύξηση των εισφορών για την κύρια σύνταξη από 20% που είναι σήμερα σε 27% και για την επικουρική από 6% σε 8,1%.