Ευρώπη: Πόσo περισσότερα κερδίζουν οι πτυχιούχοι Πανεπιστημίων ανά χώρα

Η παρούσα αναφορά εξετάζει τις εισοδηματικές διαφοροποιήσεις στην Ευρώπη με βάση το εκπαιδευτικό επίπεδο, χρησιμοποιώντας συγκριτικά στοιχεία της Eurostat (2024) και της έκθεσης «Επενδύοντας στην Εκπαίδευση 2025» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η μελέτη επικεντρώνεται:

στον προσδιορισμό του μέσου καθαρού διαθέσιμου εισοδήματος ανά εκπαιδευτικό επίπεδο,

στην αποτύπωση του εισοδηματικού χάσματος (υψηλό–μέσο–χαμηλό επίπεδο),

στη διακρατική και περιφερειακή διαφοροποίηση μεταξύ 36 ευρωπαϊκών χωρών,

και στην ανάλυση των παραγόντων που εξηγούν τις διαφορές (φορολογικά συστήματα, αγορά εργασίας, δομές ΕΕΚ).

Η προσέγγιση βασίζεται σε συγκριτική ποσοτική ανάλυση και πολιτικοοικονομική ερμηνεία, με στόχο την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η εκπαίδευση συνδέεται με την παραγωγικότητα, τις ανισότητες και τη βιωσιμότητα των κοινωνικών μοντέλων στην Ευρώπη.

Το εισοδηματικό χάσμα μεταξύ των ατόμων με υψηλό και μέσο επίπεδο εκπαίδευσης κυμαίνεται από 6% στην Ισλανδία έως 62% στην Τουρκία.

Μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, κυμαίνεται από 15% στην Αυστρία έως 57% στη Λιθουανία.

Μεταξύ των πέντε μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρώπης, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των ατόμων με υψηλό και μέσο επίπεδο εκπαίδευσης είναι μέτριο.

Οι περιφερειακές τάσεις

Η διαφορά στα εισοδήματα των εργαζομένων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο σε σχέση με εκείνους με μέσο μορφωτικό επίπεδο παρουσιάζει μια περιφερειακή τάση.

Γενικά, η διαφορά στα εισοδήματα είναι μεγαλύτερη στην Ανατολική και σε τμήματα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, μικρότερη στις σκανδιναβικές χώρες και μέτρια στη Δυτική Ευρώπη.

Εκτός από την Τουρκία (62%) και τη Λιθουανία (57%), σημαντικές διαφορές παρατηρούνται στην Αλβανία (54%), τη Ρουμανία (51%), τη Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο (48% η καθεμία), τη Λετονία (44%) και τη Σερβία (40%). Στις χώρες αυτές, η κατοχή πτυχίου πανεπιστημίου προσφέρει σημαντικό πλεονέκτημα όσον αφορά τα εισοδήματα.

Στις σκανδιναβικές χώρες και σε ορισμένες περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης, το μισθολογικό χάσμα που σχετίζεται με το επίπεδο εκπαίδευσης είναι σχετικά μικρό.

Ανέρχεται σε 6% στην Ισλανδία, 9% στη Νορβηγία, 16% στη Σουηδία, 19% στη Δανία και 15% στην Αυστρία.

Στην Ελλάδα ανέρχεται σε 32%.

Μεταξύ των πέντε μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρώπης, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των ατόμων με υψηλό και μέσο επίπεδο εκπαίδευσης είναι μέτριο και κοντά στον μέσο όρο της Eυρωζώνης (31%).

Τόσο στην Ιταλία όσο και στη Γερμανία, το χάσμα ανέρχεται σε 30%, το Ηνωμένο Βασίλειο καταγράφει διαφορά 33%, ενώ η Γαλλία και η Ισπανία παρουσιάζουν χάσμα 34%.

Υψηλό vs χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης

Στην ΕΕ, συγκρίνοντας το μέσο ετήσιο καθαρό εισόδημα, το χάσμα μεταξύ υψηλού και χαμηλού επιπέδου εκπαίδευσης διευρύνεται στο 68%, έναντι 38% για το χάσμα μεταξύ υψηλού και μέσου επιπέδου.

Μεταξύ των χωρών της ΕΕ, το χάσμα μεταξύ χαμηλού και υψηλού επιπέδου κυμαίνεται από 29% στη Δανία έως 178% στη Βουλγαρία.

Όταν συμπεριλαμβάνονται 36 χώρες, οι χαμηλότερες διαφορές παρατηρούνται στην Ισλανδία (14%) και τη Νορβηγία (24%).

Αν και οι αναλογίες και οι κατατάξεις των χωρών μεταβάλλονται, το περιφερειακό μοτίβο που παρατηρείται στη σύγκριση μεταξύ υψηλού και μέσου επιπέδου ισχύει σε μεγάλο βαθμό και στη σύγκριση μεταξύ υψηλού και χαμηλού επιπέδου.

Σε επτά χώρες, οι πτυχιούχοι πανεπιστημίου κερδίζουν τουλάχιστον διπλάσια από όσους έχουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο: Βουλγαρία (+178%), Ρουμανία (+148%), Σερβία (+114%), Τουρκία (+111%), Αλβανία (+108%), Βόρεια Μακεδονία (+106%) και Μαυροβούνιο (+100%).

Αυτές οι χώρες τείνουν επίσης να έχουν από τους χαμηλότερους κατώτατους μισθούς στην Ευρώπη.

Το χάσμα είναι κάτω από 50% σε οκτώ χώρες: Ισλανδία (14%), Νορβηγία (24%), Δανία (29%), Φινλανδία (36%), Ολλανδία (41%), Σουηδία και Σλοβενία (48% η καθεμία) και Αυστρία (49%).

Μεγαλύτερες διαφορές στις χώρες με χαμηλό εισόδημα – Στη 10η θέση η Ελλάδα

Συνολικά, οι διαφορές είναι μέτριες, αλλά οι χώρες με χαμηλότερα εισοδήματα τείνουν να έχουν μεγαλύτερες.

Για παράδειγμα, μεταξύ των ατόμων με υψηλή (τριτοβάθμια) εκπαίδευση, οι 10 χώρες με το χαμηλότερο μέσο ετήσιο καθαρό εισόδημα είναι: Αλβανία (4.348 ευρώ), Βόρεια Μακεδονία (4.919 ευρώ), Μαυροβούνιο (6.429 ευρώ), Τουρκία (7.542 ευρώ), Σερβία (8.598 ευρώ), Ουγγαρία (11.580 ευρώ), Σλοβακία (11.752 ευρώ), Ρουμανία (12.463 ευρώ), Βουλγαρία (12.569 ευρώ) και Ελλάδα (14.166 ευρώ).

Για τις διαφορές στο εισόδημα ανά χώρα

Οι διαφορές στα φορολογικά και μεταβιβαστικά συστήματα είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο το χάσμα στο καθαρό εισόδημα μεταξύ των ατόμων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και εκείνων με μέτριο ή χαμηλό μορφωτικό επίπεδο ποικίλλει μεταξύ των χωρών.

Ο Δρ Γκάμπριελ Ζαγιούρ, εμπειρογνώμονας του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόνισε τον ρόλο του «σχεδιασμού φορολογικών παροχών» και σημείωσε ότι τα στοιχεία αναφέρονται σε εισοδήματα μετά από φόρους και μεταβιβάσεις.

Ένα από τα προηγούμενα άρθρα του Euronews, με τίτλο «Πού πληρώνουν οι εργαζόμενοι τους υψηλότερους και τους χαμηλότερους φόρους;», δείχνει ότι οι συντελεστές του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων διαφέρουν σημαντικά σε όλη την Ευρώπη, με τα υψηλότερα επίπεδα να παρατηρούνται στις σκανδιναβικές χώρες και τα χαμηλότερα στην Ανατολική Ευρώπη.

Η δομή της αγοράς εργασίας είναι ένας άλλος παράγοντας. «Παράγοντες που αφορούν συγκεκριμένες χώρες, όπως η δύναμη των συνδικαλιστικών οργανώσεων, η έκταση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και η ποιότητα του εργασιακού περιβάλλοντος, διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο», σύμφωνα με την έκθεση «Η Εκπαίδευση με μια ματιά 2024» του ΟΟΣΑ.

Ο Ζαγιούρ αναφέρθηκε επίσης στις διαπραγματεύσεις σε επίπεδο κλάδου, στα αυστηρά ελάχιστα πρότυπα, στα σημαντικά οφέλη και στις ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας στις σκανδιναβικές χώρες, την Ολλανδία και την Αυστρία.

«Το μικρό πλεονέκτημα δεν αποτελεί αποτυχία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά επιτυχία του κοινωνικού μοντέλου», υποστήριξε.

Για τα διπλά συστήματα τριτοβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης
Ο Ζαγιούρ εξήγησε ότι στη Γερμανία, την Αυστρία και την Ελβετία, τα διπλά συστήματα τριτοβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ) μπορούν να κατευθύνουν τους αποφοίτους με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης σε παραγωγικές, καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας.

«Τα εισοδήματα των ατόμων με μέση εκπαίδευση αυξάνονται, μειώνοντας το χάσμα μεταξύ των αποφοίτων χωρίς μεγάλη αναδιανομή», πρόσθεσε.

Σε χώρες όπου τα άτομα με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης κερδίζουν σημαντικά περισσότερα από άλλα, ο Ζαγιούρ σημείωσε την επίδραση των ασθενέστερων δικτύων ασφαλείας, των μεγαλύτερων διαφορών παραγωγικότητας μεταξύ των τομέων, της μεγαλύτερης άτυπης απασχόλησης και της μεγαλύτερης επικράτησης των μικρών επιχειρήσεων.