Η επιχειρηματική απάτη που κόστισε ζωές και πάνω από 750 δισεκατομμύρια ευρώ

Το σκάνδαλο που συγκλόνισε τη διεθνή αυτοκινητοβιομηχανία και αποκάλυψε το βάθος της απληστίας και της ατιμωρησίας ορισμένων επιχειρηματικών κολοσσών, είναι πλέον γνωστό ως Dieselgate. Δεν επρόκειτο απλώς για παραπλάνηση των ρυθμιστικών αρχών ή εξαπάτηση των καταναλωτών· ήταν μια υπόθεση που, σύμφωνα με τις επιστημονικές μελέτες, οδήγησε σε 124.000 πρόωρους θανάτους στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οικονομική ζημιά που ξεπερνά τα 760 δισεκατομμύρια ευρώ.

Η υπόθεση αποκαλύφθηκε το 2015, όταν διαπιστώθηκε πως εκατομμύρια αυτοκίνητα ντίζελ της Volkswagen και άλλων κατασκευαστών είχαν εξοπλιστεί με λογισμικό που μείωνε τεχνητά τις εκπομπές ρύπων μόνο κατά τη διάρκεια των εργαστηριακών δοκιμών. Στην καθημερινή οδήγηση, ωστόσο, οι ρύποι ήταν πολλαπλάσιοι των νόμιμων ορίων, με καταστροφικές συνέπειες για την ατμόσφαιρα και τη δημόσια υγεία.

Η αποκάλυψη του σκανδάλου

Η αποκάλυψη του σκανδάλου προκάλεσε άμεσες και δραστικές ενέργειες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκεί, η Volkswagen αντιμετώπισε αυστηρότατες κυρώσεις, αναγκάστηκε να επαναγοράσει ή να επισκευάσει εκατομμύρια οχήματα, και πλήρωσε συνολικά πάνω από 25 δισεκατομμύρια δολάρια σε πρόστιμα και αποζημιώσεις. Επιπλέον, ανώτατα στελέχη της εταιρείας βρέθηκαν ενώπιον της δικαιοσύνης – δύο εξ αυτών καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης.

Αντίθετα, στην Ευρώπη, όπου βρίσκονται και τα περισσότερα από τα εμπλεκόμενα οχήματα, η αντιμετώπιση υπήρξε εντυπωσιακά ήπια. Παρότι εκατομμύρια αυτοκίνητα εξακολουθούν να κυκλοφορούν εκπέμποντας επικίνδυνους ρύπους, η Volkswagen δεν προχώρησε σε καμία αποζημίωση προς τους καταναλωτές στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Οι ανακλήσεις οχημάτων καθυστέρησαν, οι έλεγχοι ήταν αποσπασματικοί, ενώ πολλές κυβερνήσεις απέφυγαν να συγκρουστούν με την αυτοκινητοβιομηχανία, παρόλο που οι συνέπειες της απάτης ήταν πλέον μετρήσιμες.

Το ανθρώπινο και οικονομικό κόστος

Μια σημαντική μελέτη του Centre for Research on Energy and Clean Air (CREA), σε συνεργασία με την περιβαλλοντική οργάνωση ClientEarth, κατέδειξε το πραγματικό μέγεθος της καταστροφής: 124.000 πρόωροι θάνατοι εντός της Ε.Ε., εξαιτίας της παρατεταμένης έκθεσης σε ρύπους που προέρχονται από τα ντιζελοκίνητα οχήματα του Dieselgate. Η μελέτη εκτιμά επίσης ότι το οικονομικό κόστος αγγίζει τα 760 δισ. ευρώ, ενώ αν δεν ληφθούν αυστηρά μέτρα, μέχρι το 2040 αναμένονται άλλοι 81.000 πρόωροι θάνατοι και ζημίες επιπλέον 430 δισ. ευρώ.

Πέρα από τους θανάτους, το Dieselgate έχει προκαλέσει επιβάρυνση στα συστήματα υγείας, αύξηση των αναπνευστικών νοσημάτων, επιδείνωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις αστικές περιοχές, αλλά και απώλεια εμπιστοσύνης των πολιτών προς τις θεσμικές αρχές που υποτίθεται ότι τους προστατεύουν.
Καθυστέρηση στη δικαιοσύνη και στην ευθύνη

Η δικαστική εξέλιξη στην Ευρώπη παραμένει υποτονική. Μόλις πρόσφατα, τέσσερα πρώην στελέχη της Volkswagen καταδικάστηκαν στη Γερμανία – οι δύο με ποινές φυλάκισης. Ο πρώην CEO του ομίλου, Martin Winterkorn, παραμένει μακριά από τη Δικαιοσύνη, επικαλούμενος λόγους υγείας. Παράλληλα, στη Γερμανία βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη νομικές διαδικασίες εναντίον 31 επιπλέον προσώπων που φέρονται να έχουν εμπλοκή στο σκάνδαλο.

Η αντίθεση με την αποφασιστικότητα των αμερικανικών θεσμών είναι εντυπωσιακή και αναδεικνύει τη δυσλειτουργία του ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου, όταν καλείται να αντιμετωπίσει μεγάλες εταιρείες που παραβιάζουν νόμους και απειλούν τη δημόσια υγεία.

Το Dieselgate ως σύμβολο

Το Dieselgate δεν είναι απλώς μια «μαύρη σελίδα» στην ιστορία της αυτοκινητοβιομηχανίας. Είναι μια τρανταχτή υπενθύμιση του πώς η ατιμωρησία, η αδιαφάνεια και η προτεραιότητα στο εταιρικό κέρδος έναντι της ανθρώπινης ζωής μπορούν να διαμορφώσουν πολιτικές και να καθορίσουν τύχες ολόκληρων κοινωνιών.

Ο αντίκτυπος του σκανδάλου δεν έχει λήξει. Όσο εκατομμύρια ρυπογόνα αυτοκίνητα εξακολουθούν να κυκλοφορούν, όσο οι ευθύνες δεν αποδίδονται, και όσο η Ευρώπη δεν εξασφαλίζει την ισονομία για τους πολίτες της, το Dieselgate θα παραμένει μια ανοικτή πληγή, ένα παράδειγμα προς αποφυγή για τις επόμενες γενιές.