Η πυρηνική ενέργεια καταγράφει ρεκόρ παραγωγής, ενώ η παγκόσμια αγορά αλλάζει. Ποιοι επενδύουν, ποιοι αποχωρούν, και πώς συγκρίνεται με τις ΑΠΕ

Η παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς φτάνει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, καθώς η εγκατάσταση νέων πυρηνικών αντιδραστήρων δημιουργεί παραγωγικές δυνατότητες άνω των 70 γιγαβάτ (GW). Πρόκειται για ένα από τα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 30 ετών, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας.

Η παραγωγή ηλεκτρισμού από πυρηνικούς σταθμούς αναμένεται να φτάσει το ιστορικό υψηλό των 2.900 τεραβατωρών (TWh) το 2025. Με 410 αντιδραστήρες σε λειτουργία και δεκάδες νέους σταθμούς υπό κατασκευή, η τεχνολογία των πυρηνικών επιστρέφει ως βασικός παίκτης στην ενεργειακή μετάβαση.

Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA), η παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρισμού από την πυρηνική ενέργεια θα καλύπτει το 10% της συνολικής κατανάλωσης έως το 2025. Η δυναμική αυτή έρχεται μετά από δεκαετίες στασιμότητας και αποδεικνύει πως αρκετές κυβερνήσεις, παρά τις ανησυχίες για την ασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων, στρέφονται και πάλι σε αυτή τη μορφή ενέργειας, αναζητώντας σταθερότητα, ενεργειακή αυτονομία και μείωση των εκπομπών άνθρακα.

Γιατί αυξάνεται η πυρηνική παραγωγή

Η ανοδική πορεία της πυρηνικής ενέργειας δεν είναι τυχαία. Από το 2023 έως το 2025, η παραγωγή αναμένεται να αυξηθεί κατά σχεδόν 6%, φτάνοντας τα 2.900 TWh. Βασικός λόγος είναι η κατασκευή νέων αντιδραστήρων, που προσθέτουν 70 γιγαβάτ (GW) παραγωγικής ικανότητας στο δίκτυο. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση των τελευταίων 30 ετών.

Στην αιχμή της νέας αυτής ανάπτυξης βρίσκονται κυρίως χώρες της Ασίας, με την Κίνα να πρωτοστατεί. Από τους 52 νέους αντιδραστήρες που χτίζονται αυτή τη στιγμή στον κόσμο, οι 25 ανήκουν σε κινεζικά προγράμματα. Η Ρωσία, η Ινδία και η Μέση Ανατολή επίσης επενδύουν σε νέες μονάδες, ενώ η Ευρώπη παραμένει διχασμένη ως προς το μέλλον της πυρηνικής τεχνολογίας.

Η Ευρώπη υποχωρεί, η Ασία επενδύει

Η στάση της Ευρώπης απέναντι στην πυρηνική ενέργεια είναι αμφιλεγόμενη. Στη δεκαετία του 1990, η πυρηνική παραγωγή αντιπροσώπευε το 35% της συνολικής ηλεκτροπαραγωγής της ηπείρου. Μέχρι το 2025, το ποσοστό αυτό εκτιμάται ότι θα πέσει κάτω από το 25%. Η Γερμανία ηγήθηκε της εξόδου από την πυρηνική ενέργεια, με το Βέλγιο και άλλες χώρες να ακολουθούν. Ωστόσο, η Γαλλία διατηρεί μια τελείως διαφορετική στρατηγική, με έντονες επενδύσεις στην αναβάθμιση των πυρηνικών σταθμών της.

Αντίθετα, στην Ασία το πυρηνικό μέλλον διαγράφεται πολύ διαφορετικό. Η Κίνα και η Ινδία, σε μια προσπάθεια να περιορίσουν την εξάρτησή τους από τον άνθρακα, επενδύουν τεράστια κεφάλαια σε νέα πυρηνικά εργοστάσια, θέλοντας να συνδυάσουν την αυξανόμενη ενεργειακή τους ζήτηση με τις δεσμεύσεις τους για μείωση των εκπομπών CO₂.

Το «πυρηνικό ολιγοπώλιο» – Ποιοι ελέγχουν την αγορά;

Παρά την παγκόσμια αύξηση της πυρηνικής ενέργειας, η εφοδιαστική αλυσίδα του εμπλουτισμένου ουρανίου –του βασικού καυσίμου των αντιδραστήρων– βρίσκεται στα χέρια ελάχιστων εταιρειών. Σήμερα, τέσσερις πολυεθνικές επιχειρήσεις ελέγχουν πάνω από το 99% της παραγωγής ουρανίου:

• Rosatom (Ρωσία) – Κατέχει το 40% της παγκόσμιας αγοράς, γεγονός που δημιουργεί γεωπολιτικές ανησυχίες, ειδικά μετά τις κυρώσεις της Δύσης προς τη Μόσχα.
• Urenco (Βρετανία-Γερμανία-Ολλανδία) – Ελέγχει το 33% της παγκόσμιας παραγωγής.
• CNNC (China National Nuclear Corporation) – Η κινεζική κρατική εταιρεία εφοδιάζει το 15% της αγοράς.
• Orano (Γαλλία) – Διαχειρίζεται το 12% της παγκόσμιας παραγωγής.

Το γεγονός ότι η Ρωσία και η Κίνα ελέγχουν πάνω από το 50% της παγκόσμιας αγοράς ουρανίου δημιουργεί εύλογους προβληματισμούς για την ενεργειακή ανεξαρτησία των δυτικών χωρών.

Αυξανόμενη παραγωγή 

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς ακολουθεί ανοδική πορεία:

• 2023: 2.742 τεραβατώρες (TWh)
• 2024: 2.843 TWh
• 2025: 2.900 TWh

Η σταδιακή ενίσχυση της παραγωγικής δυναμικότητας αποδίδεται στην κατασκευή νέων πυρηνικών εγκαταστάσεων και στην αναβάθμιση υφιστάμενων αντιδραστήρων.

Πυρηνικοί αντιδραστήρες: 410 σε λειτουργία, δεκάδες νέα έργα σε εξέλιξη

Σήμερα, πάνω από 410 πυρηνικοί αντιδραστήρες λειτουργούν σε 30 χώρες. Παράλληλα, 52 νέοι αντιδραστήρες βρίσκονται σε διαδικασία κατασκευής από το 2017, εκ των οποίων οι 25 ανήκουν σε κινεζικά προγράμματα.

Η Ευρώπη συνεχίζει να αξιοποιεί την πυρηνική ενέργεια, ωστόσο το ποσοστό της στο συνολικό μείγμα ηλεκτροπαραγωγής υποχωρεί:

• 1990: 35%
• 2025 (εκτίμηση): κάτω από 25%

Μπορεί η πυρηνική ενέργεια να θεωρηθεί «πράσινη»;

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα υπέρ της πυρηνικής ενέργειας είναι η σημαντική συμβολή της στη μείωση των εκπομπών άνθρακα. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, η χρήση πυρηνικής ενέργειας από το 1971 έως σήμερα έχει αποτρέψει την εκπομπή 72 γιγατόνων (Gt) CO₂, μειώνοντας έτσι το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Η πυρηνική ενέργεια δεν εξαρτάται από καιρικές συνθήκες, όπως η αιολική και η ηλιακή, και παρέχει σταθερή παραγωγή, κάτι που οι ΑΠΕ δεν μπορούν ακόμα να εγγυηθούν. Ωστόσο, το ζήτημα των πυρηνικών αποβλήτων και το υψηλό κόστος κατασκευής νέων μονάδων παραμένουν εμπόδια για την πλήρη αποδοχή της ως πράσινης λύσης.

Πυρηνικά vs. ΑΠΕ

Η συζήτηση για το αν η πυρηνική ενέργεια μπορεί να ανταγωνιστεί ή να συμπληρώσει τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Με τις δεσμεύσεις για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, πολλές χώρες καλούνται να επιλέξουν μεταξύ πυρηνικών σταθμών και ανανεώσιμων τεχνολογιών όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια.

Η βασική διαφορά τους είναι η σταθερότητα. Τα πυρηνικά εργοστάσια λειτουργούν 24/7, ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών, προσφέροντας σταθερή ηλεκτροπαραγωγή. Αντίθετα, η ηλιακή και η αιολική ενέργεια εξαρτώνται από τις φυσικές συνθήκες, με αποτέλεσμα να χρειάζονται συστήματα αποθήκευσης ή εφεδρικές μονάδες για την κάλυψη της ζήτησης σε ώρες που δεν φυσάει ή δεν υπάρχει ήλιος.

Ωστόσο, οι ΑΠΕ έχουν σαφή πλεονεκτήματα κόστους και περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Οι τιμές της ηλιακής και αιολικής ενέργειας έχουν μειωθεί δραματικά την τελευταία δεκαετία, καθιστώντας τις φθηνότερες από τις νέες πυρηνικές μονάδες. Ταυτόχρονα, τα προβλήματα των ραδιενεργών αποβλήτων και οι πολύ υψηλές επενδύσεις για την κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών κάνουν τη μετάβαση προς τις ΑΠΕ πιο ελκυστική για πολλές χώρες.

Σύμφωνα με διεθνείς εκτιμήσεις, το μέλλον της ενεργειακής μετάβασης δεν θα είναι αποκλειστικά πυρηνικό ή αποκλειστικά ανανεώσιμο. Οι δύο τεχνολογίες μπορούν να συμπληρώσουν η μία την άλλη, με τα πυρηνικά να προσφέρουν σταθερό φορτίο και τις ΑΠΕ να εξασφαλίζουν χαμηλότερο κόστος και μηδενικές εκπομπές άνθρακα.

Αυτός είναι και ο λόγος που χώρες όπως η Γαλλία, η Κίνα και οι ΗΠΑ επενδύουν ταυτόχρονα και σε ανανεώσιμες και σε πυρηνικές εγκαταστάσεις, αναζητώντας το ιδανικό ενεργειακό μείγμα για τις επόμενες δεκαετίες.

Πυρηνική ενέργεια και ΑΠΕ: Ποιος έχει το προβάδισμα;

• Κόστος παραγωγής: Οι ΑΠΕ (αιολική & ηλιακή) είναι φθηνότερες
• Σταθερότητα τροφοδοσίας: Τα πυρηνικά παρέχουν αδιάλειπτη παραγωγή
• Επενδυτικό ρίσκο: Οι ΑΠΕ αναπτύσσονται γρηγορότερα, ενώ οι πυρηνικές μονάδες απαιτούν δεκαετίες και τεράστια κεφάλαια
• Περιβαλλοντικό αποτύπωμα: Οι ΑΠΕ δεν παράγουν πυρηνικά απόβλητα, αλλά απαιτούν σπάνιες γαίες και μεγάλη έκταση
• Αποθήκευση ενέργειας: Οι ΑΠΕ χρειάζονται συστήματα μπαταριών ή εφεδρικές μονάδες, ενώ οι πυρηνικοί σταθμοί λειτουργούν αυτόνομα

Η τελική απόφαση για το ενεργειακό μέλλον θα εξαρτηθεί από τις πολιτικές επιλογές, τις τεχνολογικές εξελίξεις και τη γεωπολιτική σταθερότητα.

Το μέλλον της πυρηνικής ενέργειας

Με την παγκόσμια ζήτηση για σταθερή και καθαρή ηλεκτρική ενέργεια να αυξάνεται, η πυρηνική τεχνολογία δείχνει να αποκτά μια δεύτερη ευκαιρία. Πολλές χώρες εξετάζουν την αναβάθμιση παλιών πυρηνικών εργοστασίων, ενώ οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες (SMRs) θεωρούνται ως η νέα γενιά πυρηνικών μονάδων που θα μπορούσαν να λύσουν τα προβλήματα κόστους και ασφάλειας.

Αν και η συζήτηση για τα πυρηνικά παραμένει πολωμένη, η πραγματικότητα δείχνει πως οι χώρες που επιλέγουν να παραμείνουν στην πυρηνική εποχή, δεν βλέπουν απλά μια πηγή ενέργειας, αλλά ένα ισχυρό γεωπολιτικό και οικονομικό εργαλείο.