Διεθνές εμπόριο υπό πίεση: Αβεβαιότητα, δασμοί και αναδιάρθρωση αλυσίδων εφοδιασμού

Η πρόσφατη αναθεώρηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) μειώνει την εκτιμώμενη αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου στο 0,5% το 2026, αντανακλώντας την επιβράδυνση λόγω εμπορικών φραγμών, δασμών και γεωπολιτικών εντάσεων. Ο ΟΟΣΑ επιβεβαιώνει ότι οι υψηλές τιμές χρηματοδότησης και οι εμπορικές τριβές δρουν ανασταλτικά στις επενδύσεις και την αναπτυξιακή δυναμική των χωρών.

Η Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, επικεφαλής του ΔΝΤ, επισημαίνει ότι η «αβεβαιότητα είναι η νέα κανονικότητα». Παρά την προβλεπόμενη παγκόσμια ανάπτυξη περίπου 3% τα επόμενα δύο χρόνια, οι αγορές ενδέχεται να υπερεκτιμούν την ανθεκτικότητα των οικονομιών: οι αποτιμήσεις των μετοχών κινούνται σε επίπεδα που θυμίζουν τη φούσκα της dot-com, ενώ η πλήρης επίδραση των αμερικανικών δασμών δεν έχει ακόμη ενσωματωθεί.

Στρατηγική ανθεκτικότητας και μετασχηματισμός αλυσίδων εφοδιασμού

Η λειτουργία των διεθνών αλυσίδων εφοδιασμού τα τελευταία 30 χρόνια βασίστηκε στην ελαχιστοποίηση κόστους μέσω γεωγραφικής βελτιστοποίησης παραγωγής και χαμηλών δασμών. Η τρέχουσα τάση αναδιαμόρφωσης προσανατολίζεται σε:

• Near-shoring: Μεταφορά παραγωγικών δραστηριοτήτων σε γεωγραφικά εγγύτερες αγορές για μείωση γεωπολιτικού κινδύνου.
• Friend-shoring: Επιλογή συνεργαζόμενων και «φιλικών» χωρών για κρίσιμες προμήθειες.

Οι ΗΠΑ εφαρμόζουν προστατευτική πολιτική μέσω δασμών για την ενίσχυση εγχώριας βιομηχανίας, αυξάνοντας το κόστος κατανάλωσης αλλά επιδιώκοντας μακροπρόθεσμη βιομηχανική αυτονομία. Η Ευρώπη, από την πλευρά της, εξετάζει πολιτικές περιορισμού εξάρτησης από κρίσιμες πρώτες ύλες και τεχνολογίες τρίτων χωρών, ειδικά στον ημιαγωγικό και ενεργειακό τομέα.

Επιπτώσεις για την Ευρωζώνη και την Ελλάδα

Η Ευρωζώνη, λόγω του εξαγωγικού της προσανατολισμού, εμφανίζει υψηλή ευαισθησία σε νέους δασμούς και εμπορικά εμπόδια. Για την Ελλάδα, η επίδραση εμφανίζεται μέσω:

• Ναυτιλίας: Περίπου 20% της παγκόσμιας θαλάσσιας μεταφοράς, με αυξανόμενα κόστη και καθυστερήσεις.
• Αγροδιατροφικού τομέα: Εξαγωγή βασικών προϊόντων (ελαιόλαδο, φρούτα) που εξαρτώνται από ανοικτές διεθνείς αγορές.
• Τουρισμού: Αρνητική συσχέτιση με μειωμένη αγοραστική δύναμη και περιορισμένη κινητικότητα νοικοκυριών σε Ευρώπη και ΗΠΑ.

Το ΔΝΤ τονίζει ότι η πλήρης επίδραση των δασμών δεν έχει ακόμη φανεί, ενώ η εκτόξευση του δημόσιου χρέους σε παγκόσμιο επίπεδο (πιθανώς >100% του ΑΕΠ έως το 2029) αυξάνει το systemic risk στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Αναδιάρθρωση και προσαρμοστικότητα

Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία δεν καταρρέει, αλλά αναδιαρθρώνεται σε μια πιο περιφερειακή, ανθεκτική λογική.

Οι επιχειρήσεις και οι οικονομίες καλούνται να:

• Διασφαλίσουν ευστάθεια αλυσίδων εφοδιασμού έναντι γεωπολιτικών και εμπορικών shocks.
• Ισορροπήσουν την ασφάλεια με την πρόσβαση σε αγορές και επενδύσεις.
• Διαχειριστούν αυξημένο κόστος παραγωγής και εμπορίου χωρίς σημαντική απώλεια ανταγωνιστικότητας.

Συμπερασματικά, η πρόκληση για την Ελλάδα και την Ευρώπη είναι η βιώσιμη λειτουργία σε ένα περιβάλλον όπου «η αβεβαιότητα αποτελεί τη νέα σταθερά», με την ανθεκτικότητα να υπερτερεί πλέον της βραχυπρόθεσμης αποδοτικότητας.