Πιστοποιημένα οικολογικά προϊόντα στην ΕΕ: Ελλείψεις, ανισότητες και κίνδυνος αποδυνάμωσης του θεσμικού πλαισίου

Η αγορά προϊόντων που φέρουν το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα (EU Ecolabel) αποτελεί τεκμηριωμένα μια έξυπνη και βιώσιμη επιλογή για τους καταναλωτές. Ωστόσο, νέα έρευνα που δημοσιοποιήθηκε από την Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών (BEUC) και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος (EEB) αποκαλύπτει έντονες ανισότητες μεταξύ των κρατών-μελών όσον αφορά την πρόσβαση σε τέτοια προϊόντα.

Σύμφωνα με την Ένωση Καταναλωτών Ποιότητα Ζωής (ΕΚΠΟΙΖΩ), η οποία συμμετείχε στη μελέτη, η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία εθνικών ενώσεων καταναλωτών από 13 ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Οι ερευνητές προχώρησαν σε επιτόπια αξιολόγηση της διαθεσιμότητας και των τιμών προϊόντων με το EU Ecolabel, καθώς και άλλων αναγνωρισμένων περιβαλλοντικών πιστοποιήσεων, όπως το Nordic Swan (Σκανδιναβία), το Blue Angel (Γερμανία) και το Austrian Ecolabel (Αυστρία).

Οι εν λόγω πιστοποιήσεις διασφαλίζουν ότι τα προϊόντα έχουν περιορισμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και είναι φιλικότερα προς την ανθρώπινη υγεία καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους — από τον σχεδιασμό και την παραγωγή έως τη χρήση, την ανακύκλωση και την τελική διάθεση.

Έντονες διαφοροποιήσεις μεταξύ των κρατών-μελών

Η μελέτη κατέδειξε σημαντικές αποκλίσεις τόσο στις τιμές όσο και στη διαθεσιμότητα προϊόντων με οικολογική σήμανση:

• Τιμή: Σε πολλές περιπτώσεις, τα προϊόντα με οικολογική σήμανση εμφανίστηκαν 9% έως 27% φθηνότερα σε σχέση με τα συμβατικά.
• Διαθεσιμότητα: Η παρουσία προϊόντων με το EU Ecolabel ποικίλλει σημαντικά. Στη Δανία, περίπου το 80% των προϊόντων φέρει οικολογική σήμανση, ενώ στην Ελλάδα και την Κύπρο το ποσοστό περιορίζεται σε μόλις 2%. Συνολικά, η αγορά πιστοποιημένων «πράσινων» προϊόντων παραμένει αισθητά πιο ανεπτυγμένη στις σκανδιναβικές χώρες.

Ανάγκη για ενίσχυση της αξιοπιστίας των «πράσινων» ισχυρισμών

Προγενέστερες μελέτες έχουν επισημάνει ότι, παρά τη σαφή πρόθεση των καταναλωτών να επιλέγουν βιώσιμα προϊόντα, παραμένουν εμπόδια που σχετίζονται με την παραπλανητική πρακτική του greenwashing, η οποία υπονομεύει την εμπιστοσύνη τους στους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι τρεις στις τέσσερις ετικέτες προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά περιλαμβάνουν κάποιον «πράσινο» ισχυρισμό, εκ των οποίων περισσότεροι από τους μισούς είναι ατεκμηρίωτοι ή ανακριβείς. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα λειτουργεί ως αξιόπιστο σημείο αναφοράς, παρέχοντας στους καταναλωτές μια τεκμηριωμένη και διαφανή επιλογή.

Το θεσμικό πλαίσιο και ο κίνδυνος αποδυνάμωσης της Οδηγίας για τους Πράσινους Ισχυρισμούς

Η δημοσιοποίηση της έρευνας συμπίπτει χρονικά με τις διεργασίες για το μέλλον της Οδηγίας για τους Πράσινους Ισχυρισμούς (Green Claims Directive), η οποία αποσκοπεί στην αντιμετώπιση του φαινομένου του greenwashing μέσω της επιβολής αυστηρότερων κανόνων τεκμηρίωσης και επικοινωνίας των περιβαλλοντικών ισχυρισμών από τις επιχειρήσεις.

Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις στο επίπεδο των ευρωπαϊκών θεσμών έχουν παγώσει, γεγονός που προκαλεί ανησυχία στις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών σχετικά με την πιθανότητα αποδυνάμωσης ή ακόμη και εγκατάλειψης του νομοθετήματος, ακυρώνοντας δύο χρόνια προόδου στον τομέα της περιβαλλοντικής διαφάνειας.

Ελληνική διάσταση: Ελάχιστη παρουσία προϊόντων με το EU Ecolabel

Η Αργυρώ Σταυρουλάκη, υπεύθυνη προγραμμάτων της ΕΚΠΟΙΖΩ και συντονίστρια της έρευνας στην Ελλάδα, δήλωσε:

«Είναι απογοητευτικό ότι, μετά από τρεις δεκαετίες λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Σήματος, εντοπίσαμε στην ελληνική αγορά μόλις ένα προϊόν –ένα καθαριστικό γενικής χρήσης– με την εν λόγω σήμανση, και αυτό αποκλειστικά σε μεγάλο κατάστημα αλυσίδας. Δεν βρέθηκαν προϊόντα όπως λοσιόν σώματος, χαρτί υγείας ή παιδικές πάνες με το EU Ecolabel. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι, παρά τη διαπιστωμένη χαμηλότερη τιμή αυτών των προϊόντων, δεν προωθούνται επαρκώς, στερώντας από τους καταναλωτές τη δυνατότητα να κάνουν πιο βιώσιμες και περιβαλλοντικά υπεύθυνες επιλογές.»