Αεροδρόμιο Ηρακλείου: Με κόστος 18,48 εκατ. ευρώ βρίσκει τη θέση του το ραντάρ στον Λόφο Παπούρα

Έχοντας μεταθέσει τουλάχιστον για τις αρχές του 2028 τα θυρανοίξια του νέου διεθνούς αεροδρομίου Ηρακλείου στο Καστέλι, μπαίνουν στην αφετηρία οι εργασίες για την εγκατάσταση του ραντάρ στον Λόφο Παπούρα. Με τις αντιδράσεις τοπικών φορέων και αρχαιολόγων για την προστασία του μνημείου που ήρθε στο φως να συνεχίζονται, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ενέκρινε την εκτέλεση των απαραίτητων μελετών και κατασκευών, ύψους 18,48 εκατ. ευρώ, από τον παραχωρησιούχο του έργου ως συμπληρωματικές εργασίες.
Τον δρόμο για την εγκατάσταση των ραδιοβοηθημάτων του αερολιμένος άνοιξε η θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) στις αρχές του περασμένου Ιουλίου επί της προμελέτης προστασίας του μνημείου. Τα αρχαιολογικά ευρήματα που αποκαλύφθηκαν, κατά τις εργασίες χωματουργικής διαμόρφωσης του λόφου 24, όπου είχε εξαρχής χωροθετηθεί το ραντάρ, έβαλαν στοπ στις εργασίες τον Μάρτιο του 2024, φέρνοντας καθυστέρηση και στο συνολικό χρονοδιάγραμμα.
Όπως σημειώνεται σε απάντηση του υπουργείου Πολιτισμού στον κοινοβουλευτικό έλεγχο, στην κορυφή της Παπούρας αποκαλύφθηκε «μια σπάνια επιβλητική κυκλική κατασκευή ύψους 2,85μ., διαμέτρου 48-50 μέτρων και έκτασης 1.800 τ.μ., εντυπωσιακή λόγω του μεγέθους, της πρωιμότητας, αλλά και του αρχιτεκτονικού της
Σχεδιασμού». Πρόκειται για μια θέση γνωστή στους αρχαιολόγους από το 1980, που είχε ερμηνευθεί ως φρυκτωρία.

Αναζήτηση εναλλακτικών

Μετά τις αποκαλύψεις, ζητήθηκε η εξέταση διαφορετικών σεναρίων για την εγκατάσταση του ραντάρ, με την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ), να «έχει ελέγξει ενδελεχώς 200 σημεία στην ευρύτερη περιοχή, τα οποία, ωστόσο, δεν πληρούσαν τις αναγκαίες προδιαγραφές ασφάλειας των πτήσεων», όπως σημειώνεται στην απάντηση του ΥΠΠΟ.
Στη διάθεση των αρμόδιων υπηρεσιών τέθηκε και η από 21/08/2024 μελέτη «AANE Technical Study, Radar and Communications Sites, Kastelli International Airport» του διεθνούς μελετητικού οίκου Cyrrus. Σύμφωνα με την απόφαση του υπουργείου Υποδομών, που υπογράφει ο υπουργός Χρίστος Δήμας, οι μελέτες τόσο της ΥΠΑ όσο και της Cyrrus «καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο Λόφος 24 είναι ο μόνος που συγκεντρώνει τα επιχειρησιακά και τεχνικά χαρακτηριστικά καταλληλόλητας, και ως εκ τούτου, αποτελεί μοναδική θέση για την εγκατάσταση του κύριου συστήματος επιτήρησης για την ασφαλή λειτουργία του Διεθνούς Αερολιμένα Ηρακλείου Κρήτης».
Κατόπιν αυτών, το ΚΑΣ έδωσε το «πράσινο φως» στην προμελέτη προστασίας του μνημείου και την 1η Αυγούστου 2025, η Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων ενέκρινε την προμελέτη εγκατάστασης ραδιοβοηθημάτων ως αναπόσπαστο μέρος του εν λόγω σημαντικότατου έργου υποδομής, η οποία και υπεβλήθη από το αρμόδιο υπουργείο ως η μόνη τεχνικά εφικτή λύση για την ολοκλήρωση και ασφαλή λειτουργία του αεροδρομίου, καθώς και την προστασία, συντήρηση και ανάδειξη των αρχαιολογικών ευρημάτων.

Συμπληρωματικές εργασίες από τον ανάδοχο

Παράλληλα, έθεσε ως όρους να συνεχιστεί η υπολειπόμενη ανασκαφική διερεύνηση από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, να περιοριστεί η χρήση ακρυλικών μέσων και να διερευνηθεί εξαντλητικά η δυνατότητα χρήσης ανόργανων υλικών και ειδικότερα σταθεροποιημένου εδαφικού υλικού, καθώς και να εκπονηθεί οριστική μελέτη για την προστασία του μνημείου και την αποκατάσταση του φυσικού τοπίου. Ακόμη, θα πρέπει να εκπονηθεί μελέτη διαχείρισης των ομβρίων υδάτων στην περιοχή του μνημείου, να επανασχεδιαστεί η πλατφόρμα θέασης και ενδεχόμενης κυκλοφορίας επισκεπτών, έτσι ώστε να παρέχεται η ευχέρεια συνολικής θέασης για το ευρύ κοινό και να επανεξεταστεί, σε επόμενη φάση, η κάλυψη του μνημείου με στέγαστρο.
Προσδιορίζοντας το κόστος των απαραίτητων εργασιών σε 18,48 εκατ. ευρώ, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ενέκρινε ότι αυτές θα εκτελεστούν βάσει της σύμβασης παραχώρησης, που έχει υπογραφεί με την κοινοπραξία ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ-GMR, ως συμπληρωματικές εργασίες. Έτσι, ο κατασκευαστής αναλαμβάνει τη διαμόρφωση του χώρου ταπείνωσης του Λόφου 24 για την εγκατάσταση των συστημάτων αεροναυτιλίας, του περιβάλλοντος χώρου, καθώς και της παρακολούθησης, προστασίας, στερέωσης, διάσωσης και προσβασιμότητας του μνημειακού αρχιτεκτονικού συγκροτήματος.

Αντιδράσεων συνέχεια

Πάντως οι αντιδράσεις τοπικών φορέων, αλλά και αρχαιολόγων συνεχίζονται. Κατά την παρουσίαση της μελέτης για τη θέση του ραντάρ, παρουσία του υφυπουργού Υποδομών, κ. Νίκου Ταχιάου στο Ηράκλειο, εκφράστηκαν αντιδράσεις από εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ενώ την περασμένη Κυριακή,ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, με τη στήριξη του Δήμου Μινώα Πεδιάδας, παρουσίασε σε ειδική εκδήλωση στην Αθήνα την ταυτότητα του μνημείου.
«Απαιτούμε το μοναδικό σε μέγεθος, σχήμα, αρχιτεκτονική σύλληψη και εκτέλεση, μνημείο της Παπούρας να προστατευθεί, να συντηρηθεί, να αναδειχθεί σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο και να μην υπονομευθεί με κανένα τρόπο η ακεραιότητά του, ο περιβάλλων χώρος του καθώς και η μελλοντική επισκεψιμότητα του με εγκαταστάσεις, όπως είναι τα ραντάρ και οι πύργοι ελέγχου», ήταν η σχετική δήλωση του ΣΕΑ.
Από την πλευρά του, το ΥΠΠΟ στην απάντηση προς τη Βουλή, την οποία υπογράφει η υπουργός κυρία Λίνα Μενδώνη, καταλήγει πως «η τελική λύση διασφαλίζει τόσο την ολοκληρωμένη προστασία και ανάδειξη του μνημείου όσο και την ασφάλεια των πτήσεων του νέου αεροδρομίου Καστελλίου. Το μόνο έγκλημα που διαπράττεται είναι η διαρκής προβολή ιδεοληψιών και μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων, οι οποίες λειτουργούν τοξικά για την κοινωνία».