Η Ελλάδα ανακοίνωσε πρωτοβουλία για Πολυμερές Σχήμα 5×5 μαζί με Κύπρο, Τουρκία, Αίγυπτο και Λιβύη με διευρυμένη θεματική
Στην πρόσφατη ομιλία του στη Βουλή, κατά τη συζήτηση για την εξωτερική πολιτική, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε πρωτοβουλία για τη σύγκληση παράκτιων κρατών της Ανατολικής Μεσογείου σε ένα Πολυμερές Σχήμα 5×5. Στην πρόταση, η Ελλάδα επανέρχεται ως πυλώνας σταθερότητας στην περιοχή, επιδιώκοντας ουσιαστική συνεργασία με γειτονικές χώρες, αλλά με όρους που στηρίζονται στο διεθνές δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.
Οι διπλωματικές πηγές που αποκάλυψαν το σχέδιο τόνισαν ότι το σχήμα θα περιλαμβάνει πέντε χώρες, την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Τουρκία και τη Λιβύη, και θα καλύπτει πέντε θεματικές ενότητες:
- Μεταναστευτικό,
- Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος,
- Συνδεσιμότητα,
- Οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών και
- Πολιτική προστασία.
Η ελληνική κυβέρνηση, μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών, αναλαμβάνει ήδη διερευνητικό έργο για την υλοποίηση και πιθανή μόνιμη μορφή του σχήματος.
Γιατί τώρα 5×5; Γεωπολιτικές ανακατατάξεις και κοινές προκλήσεις
Η εποχή απαιτεί νέα εργαλεία: σε ένα περιβάλλον γεωπολιτικής αναταραχής, η Ελλάδα επιδιώκει συνεργασία με γειτονικά κράτη σε θέματα όπου οι προκλήσεις είναι κοινές, από τις θαλάσσιες ζώνες και τα ενεργειακά κοιτάσματα έως τις μεταναστευτικές ροές και την περιβαλλοντική πίεση.
Αρκετά δημοσιεύματα ήδη αναφέρουν ότι το σχέδιο 5×5 ανταποκρίνεται στο αίτημα για περισσότερες πλατφόρμες διαλόγου σε περιφερειακό επίπεδο. Το CNN Greece σημειώνει πως το «μενού» της συνάντησης θα περιλαμβάνει ακριβώς τα ζητήματα που απασχολούν όλους τους παράκτιους: οριοθετήσεις, περιβάλλον, μεταναστευτικό.
Άλλη πηγή, το BusinessDaily, αναφέρει ότι οι ενεργειακές συμμαχίες και η συνδεσιμότητα, ιδίως μέσω υποδομών υποθαλάσσιων αγωγών ή καλωδίων, θα είναι βασικό πεδίο ενδιαφέροντος του σχήματος.
Ένα στοιχείο που εμπλουτίζει τη δυναμική του σχεδίου: η προσέγγιση της Τουρκίας ως συμμετέχουσας χώρας στο σχήμα, κάτι που αν πραγματοποιηθεί, θα ανοίξει δρόμους διαλόγου σε ένα μέτωπο συχνά φορτισμένο.
Προσδοκίες και ρίσκα για το νέο σχήμα – Ποιοι θα προσκληθούν και τι μπορεί να αλλάξει
Η Ελλάδα αναλαμβάνει ρόλο ενοποιητή αλλά και εποπτείας. Καλεί να πάρουν μέρος όχι μόνο κυβερνήσεις, αλλά και φορείς της επιχειρηματικής κοινότητας και εταιρείες ενέργειας, ώστε η συνεργασία να μην περιοριστεί σε διακηρύξεις αλλά να μετατραπεί σε έργα.
Την ίδια στιγμή, η διερεύνηση σε επίπεδο ΥΠΕΞ θα καθορίσει πόσο «μόνιμο» θα είναι το σχήμα, δηλαδή αν θα αποκτήσει θεσμικό χαρακτήρα ή θα λειτουργεί ως περιστασιακό φόρουμ. Οι πηγές επιμένουν ότι η Ελλάδα δεν επιθυμεί να «σπρώξει» χώρες σε συμμαχίες, αλλά να τις εντάξει «σε πνεύμα συνεννόησης».
Τα μεγαλύτερα ρίσκα είναι προφανή. Διαφωνίες ως προς τις οριοθετήσεις στη θάλασσα, αντιπαραθέσεις συμφερόντων σε ενεργειακή εξερεύνηση, και αμφιβολίες ως προς την ειλικρινή πρόθεση συνεργασίας από όλες τις πλευρές. Αν αυτές οι διαφωνίες δεν επιλυθούν, το σχέδιο ενδέχεται να μείνει στο επίπεδο μιας «προτάσεως».
Παρά ταύτα, η πρωτοβουλία έχει ήδη δημιουργήσει buzz στα μέσα ενημέρωσης και στις διπλωματικές σφαίρες. Όσο η Ελλάδα προσπαθεί να ανασύρει τον ρόλο της ως πυρήνα περιφερειακής σταθερότητας, το σχήμα 5×5 θα είναι μια δοκιμασία συνέπειας και επιρροής στην Ανατολική Μεσόγειο